Richard Sennett: Kamusal Hayatı ve Farklı İnsanlarla Buluşmayı Yeniden Sahiplenmeliyiz

Richard Sennett, Chicago doğumlu (81 yaşında), farklı ırklardan gelen işçilerin bir arada yaşadığı Cabrini Green adlı bir sosyal konut projesinde büyüdü. Rus kökenli komünist bir ailenin çocuğu olan Sennett'in ilk tutkusu müzikti, ancak bir sakatlık, vaat edildiği solo çellist kariyerini sonlandırdı. Daha sonra sosyolojiye yöneldi ve son on yılların en etkili ve en çok okunan entelektüellerinden biri haline geldi. Birleşmiş Milletler'e danışmanlık yaptı ve "Les tyrannies de l'intimité" gibi referans eserler yazdı. Bu kitap, kamusal alan, iş dünyası, sosyal sınıflar ve aile gibi konuları ele alıyor. Ayrıca "Ce que sait la main" adlı eseriyle de zanaat ve el becerisine dair derinlemesine analizler sunuyor. London School of Economics'de emekli profesör olan Sennett, artık İngiltere'nin başkentinde ABD'den daha fazla zaman geçiriyor, ancak kökenlerinin politik ve sosyal gerçekliğini yakından takip ediyor. El País'e, beyaz duvarlı ve sade bir döşeme tarzına sahip mütevazı bir dairede röportaj verdi. Ziyaretçilerine büyük bir nezaketle çay veya kahve ikram etti. Ardından, yeni kitabı "The Performer" hakkında konuşmaya başladı. Bu yeni deneme, sahne sanatları, yaşam ve politika arasındaki ilişki üzerine veriler, düşünceler, hikayeler, anekdotlar ve bilgilerle dolu. Hepimiz, teatralite adı verilen aracı kullanan aktörleriz. Kimi zaman bu, sanat ve medeniyeti ortaya çıkarırken, kimi zaman da yıkım ve diğerini reddetmeye yol açıyor. Donald Trump ve Boris Johnson'ı politik tiyatronun ustaları olarak tanımlıyorsunuz. Belki fikirleri özgün değil ama sözsüz dilleri etkileyici. Trump, sürekli aynı klişeleri tekrarlıyor ve insanlar bunu umursamıyor. Anlamadıkları şey, onun olağanüstü bir oyuncu olduğu ve söylediklerini tamamen orijinalmiş gibi gösterebildiğidir. Her konuyu, izleyicileriyle görünürde spontane bir ilişki yaratma aracı haline getirme sanatında başarılı oldu. Çağdaş otokratlar, liberal demokrasilerin rasyonelliğinden farklı olarak bu teatraliteyi duyguları uyandırmak için mi kullanıyorlar? Analizimde incelenen ifade güçleri sadece birer araçtır. Bu güçler, otoriter davranışları üretmez; bu tür davranışların nedeni ekonomik veya sosyal motiflerde aranmalıdır. Örneğin, Putin'in başarısı neoliberalizmin başarısızlığından kaynaklanıyor. Onun otoriterliği teatralitesinden gelmiyor. Ancak bu tür sahnelemeler aşırı sağda daha sık görülüyor... Bunlar, ifadenin hizmetinde bir araç olup, aşırı sağ tarafından, aşırı sola nazaran daha geniş kapsamlı kullanılmaktadır. Trump örneğinde olduğu gibi, onun ifade gücü sanat hizmetinde değil. Bu yüzden sahnelenmelerin sadece daha derin bir şeyleri ortaya çıkarmak için kullanılan bir araç olduğunu vurguladım. Sol siyaset için bir hayal kırıklığı kaynağı... Fransa'da gördüğümüz gibi, sol kafası karışmış durumda. Aşırı sağa karşı en iyi argümanlarla kazandıklarına inanıyor, ancak yine de aşırı sağ zafer kazandı. Hangi cevap verilmelidir? Düşüncelerimizi ifade ederken yönlendiren çerçeveyi değiştirmemiz gerekiyor. Bu çerçeve, tutkularımız tarafından kontrol edilmemeli, sokaktaki davranışımızı şekillendiren bir başka tiyatroya, günlük yaşamımıza uygun olmalıdır. Bu, nezaket ve medeniyet konusundaki derin ilgimi açıklar. Politik tiyatroya karşı bir panzehir olarak, yurttaşlarımızla doğrudan bir arada olmayı öneriyorsunuz. Kamusal yaşam tecrübesini ve bizden farklı insanlarla doğrudan buluşmayı yeniden sahiplenmeliyiz. Bu, performansın sosyal yönünü kapsar, başkalarına görünür olmayı, kendimizi sergilemeyi içerir. Politik irrasyonalite karşısında bir çözüm getirmese de, başkalarına farklı bir açıdan bakmamıza yardımcı olabilir. Bu tür bir politikaya ideolojik bir dil ile yanıt vermemeyi öneriyorsunuz... Politik tiyatro öncelikle rakiplerin eliminasyonuna odaklanır. Performans, farklı olanları ve her türlü dayanışmayı reddetme üzerine kuruludur. Bu, gerçeği silikleştirir. Her şey bizim ve duygularımızla sınırlı kalır. Bu tür bir deneyime cevap, ideolojik olmaktan çok sosyal olmalı ve kendimizi farklı olanlarla bireysel olmaktan ziyade bir birey olarak ortaya koyabileceğimiz yerlere götürmelidir. Bu alternatif alan nerede bulunur? Kentlerin, ulus-devletlerin başaramadığını, birbirine benzemeyen insanları bir araya getirmekte başarı sağlamasını her zaman düşündüm. Londra gibi bir şehirdeki devlet okulları, farklı bireylerin bir arada yaşamasının otantik laboratuvarları olarak bu fikri güçlendiriyor. 1960'larda New York'ta işsiz liman işçileri, George Wallace'ın televizyonlardaki ırkçı söylemleri ile hipnotize olmuşlardı. Wallace, sahnelemenin bir aracı olarak kullandığı şovu sayesinde, onları geçici olarak kışkırtabiliyordu. Burada önemli olan "geçici" kelimesidir. Durumları için herhangi bir çözüm sunmuyordu. Irkçı duyguların ifadesi, onlara iş bulmaları açısından hiçbir şey kazandırmadığı gibi. Bu durum, yaz aylarında İngiltere'de meydana gelen ırkçı şiddet ve ayaklanmaları da hatırlatıyor. Aynı durum. Ayaklanma, göçmenlerin ülkelerine gönderilmesine yol açmadı. İlgili vatandaşlar için ifade gücü, kurtuluş gibi bir biçim aldı ama onları daha da güçsüz bıraktı. Performans ve sahneleme fikrinizi iş dünyasına da yansıtıyorsunuz. Çalışanların güvenliğini sağlayan bir dönemin sona erdiğini öne sürüyorsunuz. Bu dönem gerçekten sona erdi. Teknoloji bunun bir parçası. Eskiden bir işçi, becerisini şahsen gösterirdi, şimdi ise çevrimiçi yapıyor. Düşündüğümüzden daha fazlasını sanal hale getirdi. Mevcut durum, kapitalizmin çalışma şeklindeki gelişim biçimlerinden de kaynaklanıyor: artık fiziksel olarak çalışanlara güvenmiyor. Geçmişte, grev kararı montaj hattını durdurdu. Şimdi, telefon merkezindeki 100.000 çalışan greve gittiğinde, başka bir yerdeki 100.000 kişiyle değiştirilebiliyor. Üstelik, yapay zeka bu durumu daha da güçlendirecek. Anne-babanız Amerika'da nadir olarak görülen bir şekilde komünist partinin üyesiydiler. Zamanla komünist dogmatizmden uzaklaştınız, ancak sola daha yaklaştığınız anlaşılıyor. Ekonomi gelişti ve değişti. Yıllar içinde yaşlanırken bu değişimi izledim. Asgari ölçüde uygulandığında sosyalist tezlerin etkili sonuç vermeyeceğini anladım. Başka bir uygulama yöntemi bulmak gerekiyor ancak ne olduğunu ben de bilmiyorum. Sadece şu ana kadarki siyasi yolculuğumu ifade edebilirim. Cevap, kolektif bir ifade biçiminden mi çıkacak? Sendikal hareketle ilgim nedeniyle sola yakınlaştım. Kapitalizmin ortaya çıkardığı bireysel performans sanatçısı/aktör olarak çalıştığınızda, tamamen güçsüz, daha da zayıf hale geliyorsunuz. Bu tür bir bireyciliğin tehlikesi, solun şu anda sunduğu kimlik politikalarına kadar uzanıyor mu? Evet, bunu ırkla ilgili konularda, cinsel kimliklerle ilgili konularda görüyoruz. Sonuç olarak, Erving Goffman'ın "benlik sunumu" dediği şeye dönüşüyor. Kendi kimliğimizi başkalarına olan ilişkilerimiz pahasına sergiliyoruz. Politik teatralite ile birlikte, iklim felaketi hakkındaki uyarılar abartılı mı algılandı? Beş yıl önce belki doğruydu ama şimdi değil. Bugün, özellikle Yunanistan'da, 42 °C sıcaklıkta ilgisiz kalacak insan bulmak zor. Kamuoyu tamamen değişti. Yahudi olarak, Hannah Arendt hayranısınız ve ondan dersler aldınız. Alman filozofun Gazze'deki İsrail saldırılarını kınayacağını düşünüyor musunuz? Hamas korkunç bir eylem gerçekleşt