Erdoğan ve PKK Lideri, Kürt Görüşmelerinde 1920 Osmanlı Paktını Gündeme Getirdi

19 Ekim 2024 tarihinde İstanbul'da mahalle muhtarlarına hitaben yaptığı bir konuşmada Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin sınırlarının genişletilmesi ihtimalini tartıştı.

Türk liderler arasında Kürtlerle uzlaşı konusunda gizli görüşmelerin yapıldığı bir dönemde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Osmanlı İmparatorluğu'nun son meclisinin ulusal sınırlara ilişkin beyanına atıfta bulunması, genişlemeci hırsların yeniden canlandığına işaret ediyor. Bu vizyon, Suriye, Irak, Gürcistan, Kıbrıs ve Yunanistan'daki topraklar üzerinde hak iddialarını destekler gibi görünüyor.

Ekim 19'daki konuşmasında Erdoğan, "Açıkça belirtmek istiyorum: Temel politikamız, milletimizin bekasını korumak ve 85 milyon vatandaşımız için en yüksek düzeyde barış, refah ve güvenliği sağlamaktır" dedi.

Hızla ekledi, "Vatanımıza kim tehdit oluşturursa, kim olursa olsun duraksamadan harekete geçeriz. 782,000 kilometrekarelik ulusal toprağımızda veya Misak-ı Milli sınırları içerisinde herhangi bir müdahale veya değişikliğe izin vermeyiz."

Misak-ı Milli, Osmanlı Parlamentosu'nun 28 Ocak 1920'deki son oturumunda alınan altı karardan oluşmakta olup, bu beyan 12 Şubat'ta yayımlanmıştır. Osmanlı devletinin öngörülen sınırlarını belirliyordu. Beyandan kısa bir süre sonra, 16 Mart 1920'de İngiliz kuvvetleri İstanbul'u işgal etti ve Osmanlı Parlamentosu'nu feshetti. Ancak, bu pakt modern Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından I. Dünya Savaşı sonrasında Türk bağımsızlığı için bir rehber ilkesi olarak benimsenmiştir.

1931 yılında Atatürk tarafından resmi bir yapı olarak kurulan Türk Tarih Kurumu'na (TTK) göre, Misak-ı Milli ilkelerine dayanan bir harita, Gürcistan, Suriye, Irak ve Lübnan'daki topraklarla birlikte Kıbrıs adası, Ege ve Akdeniz'deki Yunan adaları ve güneydoğu Avrupa'daki Yunanistan'ın Batı Trakya bölgesinin parçalarını içermektedir.

Görünüşe göre Erdoğan'ın metne dayalı açıklaması büyük ölçüde gözden kaçtı. Bu kesinlikle doğaçlama bir yorum değildi çünkü teleprompter'dan okumaktaydı. Açıklama, Türk hükümetinin uzun süredir savunduğu bir vizyonu vurgulamak için açıkça kasıtlıydı.

Türk hükümetinin resmi tarihi kurumu Türk Tarih Kurumu (TTK) tarafından hazırlanan dokuz sayfalık belgeden, modern Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından onaylanan 1920 Misak-ı Milli beyanının bir parçası olarak komşu ülkelerdeki topraklara atıfta bulunmaktadır:

Erdoğan ve müttefikleri, İran, Suriye, Irak ve Türkiye'ye yayılmış Kürtlerle uzlaşmanın, bu vizyonun geliştirilmesine yardımcı olabileceğine inanmaktadır. Hapsedilen Kürdistan İşçi Partisi (PKK) lideri Abdullah Öcalan'ın, Türkiye'deki Kürt uzlaşısı için öncelikli müzakereci olarak, geçmişte Misak-ı Milli'ye benzer referanslarda bulunması, Türkiye tarafından barındırılan irredentist hırsların daha da güçlenmesini sağlamaktadır.

Öcalan, Erdoğan hükümetiyle yakın işbirliği içerisindeydi ve iki başarısız barış girişimi sırasında, 2013 Nevruz kutlamaları sırasında hücresinden yazdığı bir mektupta, silahlı mücadelenin sona erdiğini ilan etmiştir. Mesajı, Misak-ı Milli tarafından belirlenen sınırlar içinde Türkler ve Kürtler için barışçıl ve eşit bir birlikte yaşam öneren yeni bir siyasal vizyon sunmayı vurguladı.

Misak-ı Milli'ye göre, 1918 Mondros Mütarekesi sırasında işgal altında olmayan topraklar Türk vatanının bir parçası olarak kabul edilmiştir. Pakt, Kars ve Ardahan (şu an Türkiye'de) ve Batum (şu an Gürcistan'da) illerinin yanı sıra Batı Trakya'nın (şu an Yunanistan'da) statüsünün yerel referandumlarla belirleneceğini belirtmiştir. Ayrıca, Musul vilayetinin (şu an Irak'ta) bir Türk vilayeti olarak katılması gerektiğini ilan etmiştir.

Öcalan'ın Anadolu ve Mezopotamya halklarının birleşmesi için savunduğu görüş, 1920 Misak-ı Milli'ye yaptığı açık referanslarla birlikte, Erdoğan hükümetinin, pakt kapsamında belirtilen bölgelerde daha büyük bir rol üstlenme çabalarına uyum sağlamaktadır. Toprak ilhakı zor olsa da, bu durum Türkiye'ye stratejik derinlik ve pakt kapsamında belirtilen belirli alanlar üzerinde fiili bir etki sağlayabilir.

Bunun başlıca örneklerinden biri, Kürtlerin Irak ve Suriye'de kontrol ettiği özerk bölgelerdir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Irak Kürdistanı'nı yöneten Barzani ailesi ile yakın bir ittifak kurmuştur. Öcalan ile yapılan müzakereler başarılı olursa, Suriye'deki PKK'nın bir uzantısı olan Suriye Demokratik Güçleri (SDG) tarafından yönetilen özerk bölgeyle benzer bir ilişki kurulabilir.

Türk ordusu şu anda kuzey Suriye'de Türk sınırına yakın bir toprak parçalarını işgal etmiş durumda. PKK ile anlaşma başarılı bir sonuç verirse, bu bölge, Suriye'deki SDG tarafından kontrol edilen bölgelerle birleştirilebilir.

Misak-ı Milli hakkındaki yenilenen tartışmalar, uzun süredir Kürt taleplerinin sonuçta ülkenin bölünmesine ve bağımsız bir Kürdistan'ın kurulmasına yol açabileceği yönündeki resmi duruşa maruz kalan Türk halkı için etkileyici bir anlatı sunmaktadır. Erdoğan ve Öcalan'ın paktla ilgili ortak retoriği, birçok Türk'ün imparatorluğun kaybı ve I. Dünya Savaşı sonrası devlet kurma mücadelesi üzerindeki derin psikolojik ve tarihi travmayı hafifletmeye yardımcı olabilir.

Başka bir deyişle, ortak mesaj, PKK ile barışın Türk tan'sının daha da parçalanmasına veya bağımsız bir Kürdistan'ın kurulmasına yol açmayacağını; aksine, fiziksel olarak bunu başarmak zorlu olsa da, daha büyük bir Türkiye ve Türk topraklarının genişlemesine yol açabileceğini iletmektedir.

PKK ile Türk devleti arasındaki anlaşmanın hala tam olarak sonuçlanmamış gibi görünmektedir. 23 Ekim'de başkent Ankara'daki Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI) ana tesisine PKK'nın yaptığı ve beş kişiyi öldüren saldırının gösterdiği gibi, grup Öcalan için müzakerelerin son safhasında daha fazla avantaj sağlamaya çalışmaktadır. Bu taktik, geçmişteki başarısız görüşmelerde gözlemlenen benzer bir deseni yansıtıyor; Öcalan avukatları aracılığıyla gizli iletişim kurarak Irak'taki PKK komutanlarına grevleri sürdürmeleri talimatı vererek müzakerelerdeki pazarlık konumunu artırmıştır.

Geçmişte Öcalan'ın hapisten derhal salıverilmesi, bir uzlaşmaya varılmasının önündeki önemli bir engel olmuştur. Erdoğan hükümeti o dönem, kamuoyunu kışkırtmamak için serbest bırakılmasının aşamalı olarak gerçekleştirilmesini önermişti. Ancak, bu endişe şu anda yapılan görüşmelerde bir sorun teşkil etmemektedir. Erdoğan'ın aşırı sağ milliyetçi müttefiki Devlet Bahçeli'nin, geçtiğimiz günlerin anlandığına dair bir şey olmadığını gösterdi. Bahçeli'nin, "Gelsin [Öcalan] DEM Partisi [PKK'nın siyasi kolu olan Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi] grup toplantısında terörün sona erdiğini ve [PKK] örgütünün dağıtıldığını ilan etsin," 22 Ekim'de yaptığı çağrı, bu altında yatan anlaşmanın bir kanıtıdır.

Son görüşmelerdeki başlıca tartışma noktası, Suriye Demokratik Güçleri'nin (SDG) nihai durumu